Er zijn geen domme vragen, alleen domme antwoorden (deel 1).
Met deze uitspraak zijn we in Vlaanderen opgevoed. Dit is een mooie aanmoediging om vragen te stellen. Te durven stellen. Omdat nieuwsgierigheid goed is. Dat helpt ons de wereld verkennen en onszelf te ontwikkelen. In het Vlaanderen van de voorbije eeuw was dit ook een noodzakelijke aanmoediging om uit de bescheidenheid en de onderdanigheid te stappen, om mondige en gelijkwaardige burgers te vormen. Burgers met een stem. Dus moesten we worden aangemoedigd om telkens als we iets niet begrijpen een vraag te stellen.Dit proces is zeker nog niet voor iedereen voltooid.
Vandaar: het is goed om vragen te stellen.
Maar, vragen stellen is ook moeilijk. Daar wordt wel eens makkelijk aan voorbij gegaan. En er zijn zoveel soorten vragen. Hoe verschillend vragen kunnen zijn daar moet ik jou in dit verhaal niet mee lastig vallen. Die last is voor professionelen. Die kunnen maar best veel oefenen met al de mogelijke vormen en soorten van vragen.
De zin : ‘er zijn geen domme vragen’ poogt dus een aanmoediging te zijn. Daar ben ik dus helemaal voor. Mensen aanmoedigen om vragen te stellen om hun ‘weten’ aan te vullen. Dat poog ik trouwens ook een beetje met deze blog. Jouw vragen voor zijn. En antwoorden geven op vragen die je zou kunnen stellen.
Er is evenwel ook een andere kant aan vragen stellen. Een minder prettige kant.
Af en toe ontmoet ik vragen en vragenstellers die een negatief bijwoord verdienen. Dan ontmoet ik vragen waar ik graag wat kritiek op wil geven. Vragen die ik zou willen ontmoedigen. Vermits het epitheton ‘dom’ door de traditie verboden lijkt zoek ik een andere oplossing.
In de eerste plaats zou ik de invloed van de zin: ‘ er zijn geen domme vragen’ willen beperken tot ‘echte vragen’. Dat zou al een opluchting zijn, dan erger ik mij minder aan het blinde aanmoedigen van vragenstellen. Er zijn dus vragen die geen echte vragen zijn! Hierdoor kan ik een heel deel zinnen die maar doen alsof zij een vraag zijn, onttrekken aan de beschermende paraplu van ‘ er zijn geen domme vragen…’.
Een echte vraag zou ik willen omschrijven als een verhouding, een verhouding tussen de vrager en de bevraagde. Ik weet iets niet, en hoop dat van jou te weten te komen. Dat noem ik een echte vraag. En dat zijn volgens mij de vragen die bedoeld worden in de zin ‘ er zijn geen domme vragen, alleen domme antwoorden’.
Dat is op zich wederom een beetje verwarrend. Dit betekent een verhouding tussen niet weten (de vrager) en weten, of verhoopt weten (de bevraagde). Zoals in dit gekende gesprekje:
Dr wat zijn mijn bloeduitslagen (ik weet die niet)
Uw cholesterol waarden zijn allemaal binnen het normale (oef zij weet het)
Dank u, dokter
Dus ook binnen een relatie:
Wat wil je graag eten vanavond ( ik weet niet wat jij graag wil eten)
Hmm, ik heb wel zin in hespenrolletjes met kaassaus (oef, zij weet het)
Dank je schat, dan maak ik dat.
Dat is wat ik bedoel met een beetje verwarrend. Om een echte vraag te kunnen stellen is onwetendheid nodig. Een soort dommigheid dus. En tegelijk is er een slimmigheid nodig om te weten welke vraag ik stellen wil. Ik moet slim weten wat ik niet weet. Ik hoop dat het aanvaarden van de noodzakelijke ‘dommigheid/slimmigheid’ als voorwaarde voor een vraag jullie helpt om nog meer te durven vragen. Vooral de dingen die je niet weet, en graag zou weten.
