Nieuwsgierigheid is voeding voor de liefde.
Dit is een promotieclip voor liefdevolle nieuwsgierigheid. Liefde is immers altijd nieuwsgierig. Zoals het mooie Vlaams het zegt: ‘we leren iemand kennen’. Hoe vertrouwd die ander ook wordt, helemaal bekend kan hij/zij niet worden. Dan is de nieuwsgierigheid voorbij en de liefde saai. Omdat we als persoon nooit af zijn, omdat we leven in de blik van de ander, omdat we nooit stilstaan, daarom kunnen we ook onszelf niet volledig kennen, laat staan volledig bekend zijn. Iemand graag zien, ook jezelf, houdt dus nieuwsgierigheid in. Vertrouwdheid en nieuwsgierigheid zijn geen tegengestelden maar samen voorwaarden voor liefde.
En daar loopt het strop wanneer koppels bij de therapeut komen. Of we begrijpen die ander niet meer, die wordt ons vreemd, of we vervreemden van onszelf. We denken dat we die ander helemaal doorgronden, of we zijn te zeker van ons zelf
Angst is de ‘dader’. Angst promoot controle op zelf en ander om de breuk in de liefde te voorkomen. Dan stopt de nieuwsgierigheid door een schijnbaar ‘teveel aan kennen’, door een opgeven van het kennen in verwarring, en een verbergen van het innerlijke voor zelf en ander.
Daarom is de eerste taak van de therapeut altijd om een veiliger context te bouwen zodat door meer veiligheid/vertrouwheid er weer meer nieuwsgierigheid kan ontstaan. In die eerste nieuwsgierige ruimte kunnen we samen ervaren en zoeken hoe de angst en beider verdediging tegen de angst in elkaar haken en de vicieuze cirkel vormen die het koppel vastzet. Van dit patroon afstand nemen maakt de weg vrij voor die magische momenten waarop de veiligheid/nieuwsgierigheid weer werkt en er diepere banden ontstaan. Dan mag je als therapeut langer en dieper bij een persoon blijven stilstaan. Dat is de tweede nieuwsgierige ruimte. Dan kan je diep nieuwsgierig zijn, telkens weer reflecteren en valideren om de bevraagde persoon te helpen zich veilig genoeg te voelen om een stap verder te gaan in het kennen/tonen van zichzelf. Daar te mogen helpend aanwezig zijn is een geschenk. Deze momenten van mogelijkheid vormen het tegengewicht voor het ‘lelijke’ dat we zien in therapie, wanneer mensen zichzelf of anderen pijnigen. Dieper leren kennen en zich als persoon dieper met het zelf en met de partner verbinden is van het mooiste waar wij als mensen toe in staat zijn. Als regisseur en katalysator mogen optreden en de schoonheid van de kwetsbaarheid zien ontstaan is voeding voor mij als therapeut. Voor die momenten doe ik het.
Maria is duidelijk de terugtrekker in een aanklamper-terugtrekker patroon, waar Filip de aanklamper is. We zijn in de tiende sessie, ze kunnen steeds beter het patroon voelen ontstaan en escalatie vermijden. Maria begrijpt dat Filip zich eenzaam en afgewezen kan voelen als zij niet uit haar ‘geslotenheid’ raakt. Filip is minder boos, en blijft toch gefrustreerd dat hij niet met haar innerlijke in contact raakt. Wanneer in de sessie Maria lijkt te ‘blokkeren’ vraag ik toestemming aan beiden om te verkennen wat er nu binnen in haar gebeurt. Ik bevraag niet het waarom, eerder het wat en het hoe. Wat gebeurt er binnen in jou nu je stil kijkt? Ik poog woorden aan te reiken voor wat ik zie, daarbij gebruik makend van lichamelijk signalen, ervaring en empathie. ‘Ik zie je ogen heen en weer flitsen, het lijkt alsof je zinnen afweegt in je hoofd’. Stap voor stap begeleid ik Maria naar meer kennen, beelden en woorden rijk ik aan, zij bevestigd of nuanceert. We leren samen dat er eerst een storm losbarst in haar hoofd, ze hoort verschillende antwoorden op de vraag van Filip, ondertussen groeit de lichamelijk spanning, die wordt ook zichtbaar in de sessie. Tegelijk klinken er kritische stemmen in haar hoofd: dat de antwoorden niet perfect zijn, dat zij het niet goed kan verwoorden, dan stijgt de spanning nog, ze weet dat de dan geen oogcontact meer kan maken, dan zou de spanning ontploffen, ondertussen groeit het besef van het ongeduld van Filip die wacht op een antwoord, soms helpt het dan om boos op hem te worden, dat gaat makkelijker dan zijn vraag beantwoorden…Ik herhaal, ik begrijp, ik zeg dat dit vaak zo is, ik valideer hoe moeilijk het moet zijn voor haar als je tegelijk zo graag wil goed antwoorden en dan blokkeert. Zij vertelt verder hoe ze al als kind kon blokkeren. Een scène rond het kampvuur bij de kabouters komt boven en tegelijk komen de tranen. Zij moest mee spelen in een dansje en een zin zeggen, ook toen kwam het niet, de woorden blokkeerden, ze verstijfde helemaal. De schaamte ondertussen , de schaamte, en nu weent ze intens in de sessie…Filip zijn gezicht verzacht. Later in de sessie herhaal ik wat er in haar gebeurt en vraag haar of ze dit tegen Filip kan vertellen (enactment). Bij de nabespreking geeft Filip haar mee hoe verbonden hij zich voelt met haar pijn, en hoe opgelucht hij is dat ze dit met hem wil delen, dat hij zich opgelucht voelt dat hij binnen mag. Dat dit voor hem een enorme stap is, dat hij fier op haar is. Maria kan dit een beetje horen, zegt dat de schaamte nu zakt…Ze heeft eigenlijk nu toch ook niets gezegd?
Een bijzonder magisch moment is wanneer we patiënten kunnen helpen ook zichzelf beter te leren kennen. En dit dan in veiligheid te delen met de partner. Dan gaat het vaak om kwetsuren in de emotionele geschiedenis of om een ‘bijzonder zijn’, wat ik ‘anders in-een-gevezen’ noem. Dit anders zijn verbindt zich niet zelden met emotionele gekwetst worden.
Filip is zo iemand. Naast hongerig naar contact met Maria is hij voor haar ook verwarrend: hij kan iets beloven en dat dan helemaal vergeten, hij kan soms opgesloten zitten in een soort ‘hyperfocus’, hij krijgt dingen moeilijk georganiseerd en loopt dan gespannen rond als een ‘haan zonder kop’. De diagnose ADD die hij als kind kreeg heeft hem steeds pijn gedaan. ‘Ik heb ondertussen toch maar zijn masterdiploma geschiedenis gehaald, tegen het ongeloof van opvoeders, leerkrachten en mama in’, zegt hij strijdlustig. Maria die niet makkelijk spreekt over haar innerlijke vertelt dat ze soms toenadering en contact zoekt door dingen in huis te verfraaien, op te ruimen. Dan kan het dagen duren eer hij dat ziet…
Ik vraag hen toestemming om samen met Filip ‘ in zijn hoofd te gaan kijken’ hoe de dingen zich daar vertonen. Hij ziet dingen vaak niet, zegt hij, tenzij er iemand of iets hem op wijst. Hij heeft op het werk ook al gemerkt dat details hem vaak ontgaan, zo kan hij in zijn klas wel gezichten van leerlingen herkennen, maar vraag hem niet te beschrijven hoe de leerling er uit ziet, of welke kledij die aanheeft. We bespreken enige scènes waar dit vervelend voor hem is, zoals al die keren dat hij vergeet de kinderen hun boterhammen mee te geven en dit pas op school merkt en dan helemaal terug moet fietsen en zelf te laat op zijn werk komt. Plots spreken we over hoe pijnlijk zijn opgroeien was, omdat hij zoveel op zijn kop kree: dan dit niet gezien had, dan dat weer beloofde en niet deed, de angst die hij voelde en de opstand, omdat hij zo zijn best deed om wel alles bij te hebben en altijd weer dat falen. Hoe zijn mama zich leek van hem af te keren in wanhopig en afkeurend zwijgen en hij dit ook telkens voelt als Maria niet bereikbaar is en dan bang wordt. Maria kijkt toe met verwonderde zachte ogen, die hij opmerkt. Terwijl ik even zwijg zoeken hun handen elkaar en haken hun blikken stilzwijgend in elkaar…
Die momenten waarop we als relatietherapeut partners helpen om zich in elkaars kwetsbaarheden en ‘eigenaardigheden’ emotioneel en liefdevol met elkaar in verbinding te zien treden zijn magisch voor onze patiënten en voor ons als therapeut. Liefdevolle nieuwsgierigheid van de therapeut is daarbij de sleutel.
